Mest als verdediging tegen de Aziatische Hoornaar
Aziatische Honingbijen hebben een verdediging ontwikkeld tegen de Aziatische hoornaar
De Aziatische hoornaar is een bedreiging voor de in Europa algemeen voorkomende honingbij Apis Mellifera. Deze hoornaar was al enige tijd in Europa vooral in het mediterrane gebied maar is al noordelijker getrokken en ook in Nederland gespot. We krijgen ermee te maken en hoe lastig ze worden valt nog te bezien, maar we hebben deze bedreiging liever niet. In Portugal, Spanje en Zuid Frankrijk is het nu al een echte plaag voor de imkers. Ze verliezen vele volken Bestrijding anders dan wegvangen en nesten vernietigen zit er in Europa voorlopig niet in
Als onderdeel van een succesvol bijenteeltontwikkelingsproject gefinancierd door de Canadese overheid, runde professor Otis herfstworkshops van 2007 tot 2011 in plattelandsdorpen met veel armoede in Vietnam. Daar zag hij bij bijenkastingangen donkere vlekken. Tijdens een bezoek legde een ervaren Vietnamese imker uit dat die vlekken buffelmest was. Volgens hen gebruikte de bijen de buffelmest als verdediging tegen de Hoornaar.
“Mestverzameling is een gedrag dat nooit eerder is gemeld voor honingbijen, en niemand had het fenomeen bestudeerd,” zei professor Otis. Als vervolg op deze ontdekking startte een wetenschappelijk onderzoek door de Universiteit van Guelp in Canada.
Om te bestuderen hoe bijen reageerden op de beschikbaarheid van de geur van verschillende dieren, verzamelden deze wetenschappers mest van waterbuffels, kippen, varkens en koeien en plaatsten van iedere soort mest een hoopje in de buurt van een bijenstal. Tegen het einde van de dag hadden ongeveer 150 bijen de stapels mest bezocht, waarbij de onderzoekers opmerken dat de bijen meer van de “geurige mest” van varkens en kippen hadden verzameld. Het team van wetenschappers markeerde individuele bijen om ze te kunnen identificeren bij hun bijenkasten. Minuten later namen ze video’s op van de gemarkeerde bijen die het materiaal kauwden, vormden en uitsmeerden als vlekken bij nestingangen.
Het gedrag van de hoornaar veranderde bij de kasten. De hoornaars brachten minder dan de helft van de tijd door bij nestingangen met matige tot zware mestvlekken als bij bijenkorven met weinig vlekken, en ze brachten slechts 1/10e van hun gebruikelijke tijd door met kauwen op bijenbroed bij de ingangen van de bijenkast. Ze voerden ook minder massa-aanvallen uit op de kasten met veel mestvlekken rond de kastingang.
De wetenschappers weten niet precies wat de hoornaars afschrikt, hoewel ze vermoeden dat de insecten worden afgestoten door het onaangename aroma van de uitwerpselen. Een andere verklaring kan zijn dat mest ook geuren kan maskeren, geuren die door de bijen zelf worden verspreid.
Om de relatie bijen-mest-hoornaar verder te begrijpen, namen de onderzoekers een proef met het feromoon dat hoornaars gebruiken om een kast te markeren die ze willen aanvallen. Toen het feromoon bij de ingang van de bijenkast werd aangebracht, werden honingbijen ertoe aangezet mest bij de kastingang aan te brengen. Het team zei dat deze studie de eerste is die het gebruik van gereedschap door honingbijen documenteert.
Veel wetenschappers zijn het er echter niet over eens of bepaalde dieren, laat staan insecten, hulpmiddelen gebruiken. Om een dier als gereedschapsgebruikers te kwalificeren, moeten dieren aan verschillende criteria voldoen, waaronder het gebruik van een object uit de omgeving, in dit geval mest. De bijen gebruiken het materiaal duidelijk om het milieu rond de kast met opzet te veranderen, zei professor Otis. Het feit dat ze het kauwen en vormen met hun monddelen komt overeen met het vasthouden of manipuleren van gereedschap.
Hoewel dit een hoopvolle ontwikkeling is mogen we er niet van uitgaan dat de Europese Apis mellifera op korte termijn hetzelfde gedrag ontwikkeld als de Aziatische soortgenoten. De Aziatische honingbijensoorten hebben al sinds de tweede helft 19e eeuw (eerste registratie) last van de Aziatische hoornaar en dus bijna twee eeuwen tijd (en mogelijk langer) gehad om defensief aangepast gedrag te ontwikkelen”
Wellicht kunnen we van de Aziatische bijensoorten leren door bij overlast van Hoornaars mestvlekken aan te brengen bij de kastingang. Het is maar een idee en het kost niets.
Dit onderzoek is gepubliceerd in het tijdschrift Plos One. Website: https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0242668.
Met dank aan de NCvB voor de vertaling.
Op de site van de BDvereniging staat een link naar een een PDF van een interessant boekje van Martin W. Pfeiffer (1903-1987): “De koe, de bij en de regenworm” met (ecologische) gezichtspunten, waarin wordt aangeduid hoe belangrijk deze drie dieren zijn in de basis van een biodivers, vitaal en vruchtbaar landbouw-ecosysteem. Wellicht een aanknopingspunt om het gebruik van mest bij de bijenwoning (korf) beter te kunnen begrijpen.
